در دنیای مدرن امروز، توجه به استفاده از نور طبیعی در ساختمان‌ها به عنوان یکی از عوامل مهم معماری و طراحی داخلی در حال رشد است. با توجه به اهمیت روشنایی مناسب در فضاهای داخلی و تأثیر مستقیم آن بر بهبود کیفیت زندگی ما، راه‌حل‌های نوینی برای بهره‌برداری از نور طبیعی در ساختمان‌ها ارائه شده است.
یکی از این راه‌حل‌ها، استفاده از اسکای لایت یا سقف شیشه‌ای است که با توانایی هدایت نور مستقیم خورشید به داخل فضاها، می‌تواند به طور همزمان نیازهای روشنایی و جلوگیری از مصرف اضافه انرژی را برآورده کند. در این مقاله، به بررسی مزایا و کاربردهای اسکای لایت در ساختمان‌ها پرداخته میشود و راهنمایی‌هایی برای انتخاب، نصب و بهره‌برداری بهینه از این سیستم ارائه خواهد شد.
سیستم اسکای لایت یا سقف شیشه‌ای (Skylight)
اسکای‌لایت یا سقف شیشه‌ای سازه‌ای است که در سقف ساختمان‌ها استفاده میشود. این سازه به جای مصالح رایج در ساختمان‌ها قرار می‌گیرد و امکان ورود نور طبیعی به داخل ساختمان را فراهم می‌کند. از طریق اسکای‌لایت، نور آسمان و تابش مستقیم خورشید به داخل ساختمان وارد میشود. استفاده از اسکای‌لایت‌ها در ساختمان‌های مسکونی، تجاری و عمومی به منظور تأمین روشنایی روزانه رایج است.
مزایای استفاده از اسکای‌لایت شامل افزایش دریافت نور خورشید، کاهش نیاز به نور مصنوعی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش هزینه‌های ساختمان و کاهش تأثیرات زیست محیطی مرتبط با تولید انرژی است. همچنین، اسکای‌لایت باعث افزایش بهره‌وری ساکنان ساختمان‌های اداری میشود و تأثیر مثبتی بر کسب و کارها دارد.
استفاده از اسکای‌لایت در ترکیب با پنجره‌ها می‌تواند باعث تأمین روشنایی روزانه برای بخش‌های بسیاری از ساختمان شود. حتی در روزهای ابری، استفاده از اسکای‌لایت موثرتر از پنجره‌ها در دریافت نور است و می‌توان تا 80 درصد نیاز به روشنایی را تأمین کرد.
اسکای‌لایت‌های مدرن با استفاده از شیشه‌های مناسب، می‌توانند از درخشندگی آزاردهنده خورشید جلوگیری کنند و در عین حال نور را به سطح وسیع‌تری از ساختمان پخش کنند.
سازه اسکای‌لایت باید استحکام کافی برای مقاومت در برابر بارهای باد، برف، زلزله و بارهای حرارتی داشته باشد. استفاده از مقاطع فولادی به عنوان اسکلت سازه‌ای اسکای‌لایت رایج است. علاوه بر این، اسکای‌لایت باید عملکرد حرارتی و صوتی مناسبی داشته باشد؛ به طوری که در فصول سرد، از اتلاف حرارت داخل ساختمان جلوگیری کند و در فصول گرم، حرارت مناسبی را دریافت کند. همچنین، مقاومت اسکای‌لایت در برابر امواج صوتی نیز در طراحی ساختمان‌هایی همچون مساجد و سالن‌های همایش بسیار حائز اهمیت است.
به طور کلی، استفاده از اسکای‌لایت در ساختمان‌ها می‌تواند مزایای متعددی از جمله صرفه‌جویی در انرژی، بهبود روشنایی طبیعی، افزایش کیفیت محیط داخلی و کاهش تأثیرات مربوط به مصرف انرژی داشته باشد. البته، در طراحی و استفاده از اسکای‌لایت باید به جوانبی نظیر عایق‌بندی صحیح، مدیریت حرارت و کنترل تابش مستقیم خورشید توجه کرد تا بهترین عملکرد را ارائه دهد.
ساختار سقف شیشه ای یا اسکای لایت شیشه ای
سقف اسکای‌لایت از سه بخش اصلی تشکیل شده است. این بخش‌ها عبارتند از:
- اعضای پشتیبان: فریم‌های پشتیبان طولی و عرضی که از آلومینیوم ساخته می‌شوند و در سقف قرار می‌گیرند. این فریم‌ها وظیفه حمایت و استحکام سازه را دارند و بخش شیشه‌ای را در داخل خود جای می‌دهند.
- بخش شیشه‌ای: این بخش به عنوان بخش دیداری سقف اسکای‌لایت عمل می‌کند. نوع شیشه که برای ساختمان اسکای‌لایت انتخاب میشود، می‌تواند ویژگی‌های مختلفی را داشته باشد. به عنوان مثال، می‌تواند نور را عبور داده و زیبایی را تا حد زیادی به ساختمان ببخشد. همچنین، می‌تواند ویژگی‌هایی مانند عایق حرارتی، کنترل دما، عایق صوتی یا ضد شکستگی داشته باشد. در هر صورت، شیشه انتخابی برای سقف اسکای‌لایت نور UV را نمی‌گذارد و نگهداری و تمیزکردن آن نیز آسان است.
- گسکت یا بخش آببندی: این بخش برای جلوگیری از اتلاف و هدررفت انرژی استفاده میشود و همچنین در شرایط بارش و برف، جلوی نفوذ آب را می‌گیرد.
انواع مختلف سقف شیشه ای
سقف اسکای‌لایت در سه نوع مختلف و با ظاهری متنوع وجود دارد:
- سقف شیشه‌ای نوع ثابت یا Fixed یا Non-Operable: این نوع سقف اسکای‌لایت ثابت است و قابلیت باز و بسته شدن ندارد. فقط نور طبیعی را به داخل ساختمان عبور میدهد و ظاهر زیبایی به ساختمان می‌بخشد.
- سقف شیشه‌ای نوع ماژولار یا Operable یا Ventilating: این نوع از سقف اسکای‌لایت قابلیت باز و بسته شدن دارد و می‌توان هوای محیط را تهویه کرد. در فصول گرم سال، به خنک کردن فضا کمک می‌کند.
- سقف شیشه‌ای نوع لوله‌ای یا Tubular: این نوع سقف اسکای‌لایت جدیدتر است و به آن تونل‌ها یا لوله‌های خورشیدی نیز می‌گویند. آنها از سقف فضای کمتری را اشغال می‌کنند و به کمک ساختار خود، نور را به داخل فضاهای کوچک مانند آبدارخانه، توالت یا اتاق پرو لباس می‌آورند. برخی از مدل‌ها همراه با تهویه یا نور الکتریکی هستند.
همچنین، سقف‌های شیشه‌ای اسکای‌لایت به شکل‌های مختلفی مانند شیبدار (تک شیب و دو شیب)، هرمی، هرمی چند جهته، گنبدی، گنبدی نوک دار، دایره‌ای، سنتی و تخت با قابلیت بازشوندگی نیز وجود دارند. انتخاب شکل مناسب بسته به نیاز و سلیقه شما ممکن است.
شکل های متداول و معمول اسکای لایت
سقف اسکای‌لایت در انواع و اشکال متنوعی قابل طراحی و ساخت است. آنها می‌توانند همراه با عملکرد مکانیکی باز و بسته شوند.
با توجه به فرم هندسی، اسکای‌لایت‌ها می‌توانند شامل شکل‌های تخت، یک طرف شیبدار، دو طرف شیبدار، استوانه‌ای، هرمی و کروی باشند. همچنین، در اسکای‌لایت‌ها میشود از سیستم دو پوسته استفاده نمود تا عملکرد آنها بهبود یابد، به صورتی که شامل فرم‌های هندسی منظم و غیرمنظم باشند.
بعضی از اشکال دیگر اسکای‌لایت عبارتند از:
- سقف تک شیبدار (Single Slope)
- سقف گنبدی قطعه‌ای و شعاعی (Segmented and Radius Dome)
- سقف پلی‌گون قطعه‌ای و شعاعی (Segmented and Radius Polygon)
- سقف خط الراسی با انتهای باز یا شیشه‌ای (Ridgelites with Hipped or Glazed Ends)
- سقف دو شیبدار دارای خط الراس (Double Sloped Ridgelites)
- ساختار پیرامونی (Pyramid)
اسکای لایت بازشو
سقف‌های شیشه‌ای به صورت بازشو و ثابت عرضه می‌شوند. سقف‌های شیشه‌ای بازشو که به آنها “اسکای لایت‌های تهویه‌شونده” نیز گفته میشود، علاوه بر ارائه نور مناسب در فضا، امکان گردش هوا را نیز بهبود می‌بخشند.
سقف‌های شیشه‌ای بازشو معمولاً دارای یک لولا در بالا هستند و می‌توانند چند سانتی‌متر باز شوند. با توجه به اینکه آنها دور از دسترس هستند، تولیدکنندگان روش‌های مختلفی برای کنترل آنها ارائه می‌دهند. در زیر چند نوع کنترل قابل اجرا برای سقف‌های شیشه‌ای بازشو آورده شده است:
۱. اسکای لایت بازشو دستی: این نوع از اسکای لایت‌ها، ابتدایی‌ترین مدل‌های موجود در بازار هستند. سقف شیشه‌ای بازشو دستی با دست باز و بسته میشود و از ریموت کنترل استفاده نمی‌کند. نورگیرهای دستی که در سقفی با ارتفاع کمتر از ۱۵ فوت نصب می‌شوند، معمولاً دارای یک تیرک برای دسترسی آسان هستند. این نوع اسکای لایت‌ها گزینه اقتصادی‌تری هستند، اما نیاز به تلاش بیشتری برای باز کردن دارند.
۲. اسکای لایت موتوردار: این اسکای لایت‌ها می‌توانند با استفاده از کلید دیواری یا کنترل از راه دور باز و بسته شوند. نورگیرهای موتوردار که دارای ویژگی‌های اضافی مانند سایه‌بان داخلی هستند، معمولاً با یک کنترل از راه دور بی‌سیم و یک کنسول دیواری ویژه عرضه می‌شوند. این مدل برای سقف‌هایی که بلند و دور از دسترس هستند و برای نورگیرهایی که به طور مرتب باز می‌شوند، مناسب است. همچنین، آنها قیمت بیشتری نسبت به نوع دستی دارند، اما استفاده از آنها آسان‌تر است.
۳. اسکای لایت اتوماتیک: گرانترین نوع نورگیرهای قابل اجرا، نورگیرهای اتوماتیک هستند. این مدل‌ها معمولاً با یک سنسور ترکیب می‌شوند که به طور خودکار نورگیر را هنگام تشخیص باران یا رطوبت ببندند. مدل‌های پیچیده‌تر شامل سنسورهای حرارتی نیز می‌شوند که وقتی اتاق به دمای مشخصی می‌رسد، نورگیر را به طور خودکار باز می‌کنند. همچنین، می‌توان نورگیرهای اتوماتیک را برنامه‌ریزی کرد تا در ساعت‌های خاصی از روز به طور خاصی عمل کنند.
به طور خلاصه، سقف‌های شیشه‌ای بازشو به صورت دستی، موتوردار و اتوماتیک موجود هستند. هر کدام از انواع کنترل، ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص خود را دارند و بر اساس نیاز و ترجیحات مشتری می‌تواند نصب و اجرا گردد.
قیمت اسکای لایت
اسکای لایت یک نوع سقف شیشه‌ای است که برای ایجاد نورگیری طبیعی در ساختمان‌ها استفاده میشود. این سقف‌ها به واسطه شیشه‌های خود، نور مستقیم خورشید را به داخل ساختمان هدایت می‌کنند و برای روشنایی فضا از آن استفاده میشود.
همچنین، این سقف‌ها به فضا ظرافت و زیبایی می‌بخشند. تحقیقات نشان داده است که استفاده از نور مستقیم خورشید منجر به افزایش بهره‌وری افراد میشود و در محیط‌های تجاری نیز بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
این نوع سقف‌ها نیز در برابر عوامل مختلف مانند باد، باران، زلزله و سیل مقاوم هستند. با استفاده از پنجره‌های بزرگ در کنار سقف شیشه‌ای می‌توان در معماری مدرن، حداکثر نور خورشید را برای روشنایی و گرم نگه داشتن فضا در زمستان بهره برد.
قیمت اسکای لایت بستگی به سایز و نوع آن دارد و ممکن است متفاوت باشد. با توجه به تأثیر زیادی که در زیباسازی محیط دارد، معمولاً این سازه به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. عواملی که بر قیمت اسکای لایت تأثیر می‌گذارند عبارتند از:
- برند
- اندازه پروفیل
- قالب، رنگ و شکل پروفیل
- نحوهی نصب پروفیل و مدل چسباندن آن
سخن آخر
استفاده از اسکای لایت به عنوان یک راهکار هوشمندانه و نوآورانه در طراحی ساختمان‌ها، باعث میشود فضاهای داخلی ما روشن و زیبا باشد. این تکنولوژی نه تنها برای بهره‌برداری بهینه از نور طبیعی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی مفید است، بلکه با ایجاد یک ارتباط بین فضای داخلی و جهان خارج، احساس آرامش و ارتباط با محیط را نیز به ارمغان می‌آورد.
با توجه به مزایا و توانمندی‌های اسکای لایت، می‌توان گفت که این تکنولوژی به عنوان یک ابزار قدرتمند در دسترس معماران و طراحان است، که می‌تواند کیفیت زندگی ما را در ساختمان‌ها بالا ببرد. با تمام این مزایا و پتانسیل‌ها، استفاده از اسکای لایت در طراحی و ساخت ساختمان‌ها برای آینده‌ی پایدار و سبز، یک گام مهم و ضروری به حساب می‌آید.
سوالات متداول
سوال 1: فواید استفاده از اسکای لایت چیست؟
پاسخ: استفاده از اسکای لایت منجر به بهره‌برداری بهینه از نور طبیعی، کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری افراد، ایجاد فضاهای روشن و زیبا، و ارتباط بین فضای داخلی و خارجی میشود.
سوال 2: آیا اسکای لایت در برابر شرایط آب و هوایی مختلف مقاوم است؟
پاسخ: بله، اسکای لایت معمولاً مقاوم در برابر عوامل مختلف آب و هوایی مانند باران، باد و زلزله است. با این حال، میزان مقاومت آن بستگی به کیفیت ساخت و مواد استفاده شده دارد.
سوال 3: آیا اسکای لایت بر روشنایی فضاهای داخلی تأثیر مثبت دارد؟
پاسخ: بله، اسکای لایت با ایجاد نورگیری طبیعی، به طور مستقیم بر روشنایی فضاهای داخلی تأثیر می‌گذارد و امکان انتقال نور مستقیم خورشید به داخل ساختمان را فراهم می‌کند.
سوال 4: آیا استفاده از اسکای لایت منجر به کاهش مصرف انرژی است؟
پاسخ: بله، استفاده از اسکای لایت به عنوان یک راهکار صرفه‌جویی در مصرف انرژی است. زیرا با استفاده از نور طبیعی به جای نور مصنوعی، میزان استفاده از روشنایی مصنوعی کاهش می‌یابد.
سوال 5: آیا از اسکای لایت در محیط‌های تجاری نیز استفاده میشود؟
پاسخ: بله، استفاده از اسکای لایت در محیط‌های تجاری بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
